ΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΠΙΟΥ

Αντικείμενο & Σκοπός

Το μάθημα αποσκοπεί σε μια εισαγωγή στις βασικές αρχές και εργαλεία της Αστικής Σύνθεσης και της Αρχιτεκτονικής Τοπίου. Πιο συγκεκριμένα, προσφέρει μια εισαγωγή σε ζητήματα του αστικού χώρου, της σύνθετης και πολυδιάστατης φύσης των πόλεων μέσα από συνθετικές αναζητήσεις και προβληματισμούς. Αντιπροσωπεύει μια εξέλιξη της αντίληψης και χωρικού σχεδίου από το μάθημα της Αρχιτεκτονικής Σύνθεσης του προηγούμενου εξαμήνου.

Στόχος του μαθήματος είναι να συμβάλει στη θεωρητική κατάρτιση των φοιτητών σχετικά με τη μορφολογία των σύγχρονων πόλεων και αστικών περιοχών, καθώς και να δοκιμάσει τις συνθετικές ικανότητές τους στο φυσικό σχεδιασμό του αστικού χώρου σε μικρή κλίμακα (συνήθως μιας περιοχής ή γειτονιάς). Πρόσθετα σε αυτο, το μάθημα εισάγει τους φοιτητές στις έννοιες του πράσινου αστικού σχεδιασμού και των παραμέτρων του περιβαλλοντικού σχεδιασμού του αστικού χώρου.  

Το αντικείμενο του μαθήματος για την επίτευξη των παραπάνω στόχων επικεντρώνεται στον ανασχεδιασμό αστικών περιοχών που χρήζουν ανάπλασης (π.χ. υποβαθμισμένων και υπολειτουργούντων δημόσιων υπαίθριων χώρων όπως πλατειών, πάρκων, εγκαταλειμμένων παλιών βιομηχανικών συγκροτημάτων εντός του αστικού ιστού, παλιών στρατοπέδων εντός του αστικού ιστού, παραλιακών μετώπων, κ.α). Στο πλαίσιο αυτό, το μάθημα διαρθρώνεται σε δύο ενότητες: α) τη Θεωρητική ενότητα (διαλέξεις) και β) τη Σχεδιαστική ενότητα (άσκηση). 

Η θεωρητική ενότητα περιλαμβάνει σειρά διαλέξεων που παρουσιάζουν και αναλύουν τις μορφές αστικού χώρου που προέκυψαν στα πλαίσια των βασικών προσεγγίσεων (σχολών) του αστικού σχεδιασμού στο 2ο μισό του 20ου αιώνα και μέχρι σήμερα. Ειδικότερα, αναπτύσσεται η εξής θεματολογία: Φονξιοναλισμός, οι κοινωνιολογικές προσεγγίσεις του αστικού σχεδιασμού, οι προσεγγίσεις με τη βοήθεια της περιβαλλοντικής ψυχολογίας, το Μεταμοντέρνο Κίνημα και ο τυπολογικός σχεδιασμός της πόλης, το Κίνημα της Αποδόμησης (Deconstruction) και η νεο-μοντέρνα μορφολογία του αστικού χώρου, τα φαινόμενα της Μετάπολης, τηλέπολης, και της διάχυτης πόλης, η λειτουργία του δημόσιου υπαίθριου χώρου. Επίσης, η Θεωρητική Ενότητα εστιάζει και εξειδικεύει το θεωρητικό αυτό σκέλος σε σχέση με τη σύγχρονη ελληνική πόλη.

Η Σχεδιαστική Ενότητα περιλαμβάνει την εκπόνηση ομαδικής συνθετικής εργασίας (2-3 ατόμων) η οποία εντάσσεται σε έναν από τους εξής θεματικούς άξονες: Σχεδιασμός ή επανασχεδιασμός δημόσιων υπαίθριων χώρων (πλατείες, πάρκα), σχεδιασμός ειδικών αστικών κτιριακών συνόλων (π.χ πανεπιστημιακά campus, θεματικά πάρκα), ανάπλαση υποβαθμισμένων αστικών περιοχών, ανάπλαση παλιών υπολειτουργούντων βιομηχανικών περιοχών, ανάπλαση παλιών στρατοπέδων εντός του αστικού ιστού, ανάπλαση αστικών θαλασσίων μετώπων, κ.α.

Οι προτάσεις που εκπονούνται από τους φοιτητές περιλαμβάνουν Σχέδια Γενικής Διάταξης του χώρου (συνήθως κλ. 1:500, 1:1000), τρισδιάστατες απεικονίσεις και τεχνικό κείμενο περιγραφής των προτάσεων ανασχεδιασμού του χώρου.

Δομή

Το μάθημα αποτελείται από δυο ενότητες, (α) το θεωρητικό, διάρκειας μιάμισης ώρας, και (β) το εργαστηριακό - σχεδιαστικό, διάρκειας δυόμισι ωρών. Το θεωρητικό περιλαμβάνει μια σειρά διαλέξεων εισαγωγικών της έννοιας και του αντικειμένου της Αστικής Σύνθεσης. 

Οι διαλέξεις επίσης αντιπροσωπεύουν ένα υποστηρικτικό και ενισχυτικό υλικό ανάπτυξης της ατομικής εργασίας (εργαστηριακό - σχεδιαστικό σκέλος), επικεντρώνοντας σε ζητήματα όπως: η έννοια της αστικής σύνθεσης, αναγνώριση χώρου, ανάπτυξη αστικών ζητημάτων και προβληματισμών, συσχέτιση χωρικών λειτουργιών και στοιχείων, κ.α. Η ομαδική εργασία αντιπροσωπεύει τον κορμό του μαθήματος και απαιτεί εβδομαδιαία υποχρεωτική παρακολούθηση και παραγόμενο σχεδιαστικό έργο καθώς διαμορφώνεται θεωρητικά και σχεδιαστικά η εξέλιξή της. 

Η εργασία περιλαμβάνει δυο (2) ενδιάμεσες υποχρεωτικές παραδόσεις και παρουσιάσεις της ομαδικής εργασίας και μια τελική, στο τέλος του μαθήματος, το οποίο θα παρουσιαστεί στην περίοδο των εξετάσεων.

Αναλυτικά η δομή του μαθήματος:

α) Θεωρητικό πλαίσιο διαλέξεων θεωρίας αστικού σχεδιασμού.

Περιλαμβάνει σειρά διαλέξεων σχετικά με τη μορφολογία και τη δομή του σύγχρονου αστικού χώρου και των παραμέτρων του περιβαλλοντικού αστικού σχεδιασμού. Παρουσιάζονται οι κυρίαρχες σχολές σκέψης στον Αστικό Σχεδιασμό κατά τις τελευταίες δεκαετίες καθώς και η εξέλιξη των ιδεών, της μορφολογίας, και της τυπολογίας των βασικών δομικών στοιχείων του αστικού ιστού της Ευρωπαϊκής πόλης: του δρόμου, της πλατείας και του οικοδομικού τετραγώνου. Στο πλαίσιο αυτό, συζητείται και αναλύεται και η ελληνική πόλη. Επίσης, παρουσιάζονται οι παράμετροι του περιβαλλοντικού σχεδιασμού (φύτευση, σκίαση, φυσικός δροσισμός, κ.α)

β) Ομαδική εργασία (2-3 ατόμων) αστικής σύνθεσης με συγκεκριμένα ζητούμενα και παραγόμενα σχέδια (αναλυτικά στο σχετικό έντυπο άσκησης μαθήματος).

Αφορά στην εκπόνηση συνθετικής εργασίας Αστικής Σύνθεσης, όπου οι φοιτητές εφαρμόζουν στην πράξη τις έννοιες και τις ιδέες που μαθαίνουν στην πρώτη ενότητα. Η άσκηση Αστικής Σύνθεσης είναι ομαδική εργασία (2-3 ατόμων) και αφορά στο σχεδιασμό και επανασχεδιασμό του αστικού ιστού σε μικρή κλίμακα (π.χ. 1:500, 1: 1.000) ενδεικτικά σε έναν από τους παρακάτω θεματικούς άξονες:

1. Επανασχεδιασμός του δημόσιου υπαίθριου χώρου της πόλης με στόχο τη βελτίωση της εικόνας της πόλης ή/και της λειτουργίας του δημόσιου χώρου (πλατείες, δίκτυα πεζοδρομημένων διαδρομών, μικρά θεματικά πάρκα).
2. Ανάπλαση αστικών κενών όπως περιοχές του ιστού με κτιριακό δυναμικό σε υπολειτουργία ή αχρησία (π.χ. παλιές βιομηχανικές εγκαταστάσεις, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, κ.α.).
3. Επανασχεδιασμός του δημόσιου υπαίθριου χώρου της πόλης με στόχο την ανάδειξη ιστορικών μνημείων και οικιστικών ενοτήτων (αρχαιολογικοί περίπατοι, ιστορικά κέντρα), 
4. Ανάπλαση αστικών θαλασσίων μετώπων 

Για την εκπόνηση της συνθετικής εργασίας, θα συζητείται η πορεία της συνθετικής άσκησης και θα γίνονται διορθώσεις των εργασιών από τους διδάσκοντες.