ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΙΙ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΙΙ

ΦΟΙΒΗ ΓΙΑΝΝΙΣΗ, ΙΡΙΣ ΛΥΚΟΥΡΙΩΤΗ, ΑΣΠΑΣΙΑ ΚΟΥΖΟΥΠΗ, ΜΕΤΑΞΙΑ ΜΑΡΚΑΚΗ, ΑΝΘΗ ΚΟΣΜΑ

Δίδαξαν και Συν-Διαμόρφωσαν το μάθημα κατά τα Περασμένα Ακαδημαϊκά Έτη ως μέλη της διδακτικής ομάδας και οι:  ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΙΡΤΖΙΛΑΚΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΗΤΡΟΥΛΙΑΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ,   Λίνα Δήμα

ΑΣ0102, ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ, NULL1, ΕΙΔΙΚΟΥ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ
Υποχρεωτικό στο 2ο εξαμ., ECTS: 12
Διδασκαλία στα Ελληνικά, Διαθέσιμο σε φοιτητές ERASMUS στα Αγγλικά και Γαλλικά.

Γνωστικά Πεδία (Οδηγία 2005/36/ΕΚ): Αρχιτεκτονική Σύνθεση/Δημιουργία.
Γενικές ικανότητες (βάσει παραρτήματος διπλώματος): Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών, Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις, Λήψη αποφάσεων, Αυτόνομη εργασία, Ομαδική εργασία, Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον, Σχεδιασμός και διαχείριση έργων, Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα, Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον, Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου, Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής, Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης.

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

[Γνώση, Κατανόηση, Ανάλυση]

Το μάθημα εισάγει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες στη μελέτη ενός σημαντικού αρχιτεκτονικού έργου ενός/μιας σημαντικού/ης αρχιτέκτονα, μια μικρή κατοικία διακοπών, η οποία στη συνέχεια αποτελεί τη βάση για τη σύνθεση νέας μικρής μονάδας κατοίκησης από τους/τις φοιτητές/τριες σε σημείο εγγύς του αρχιτεκτονικού παραδείγματος. Οι σπουδαστές/τριες αναπτύσσουν τρόπους κατανόησης και τεχνικές ικανότητες περιγραφής των χωρικών μορφών και της υλικότητάς τους, εστιάζοντας την παρατήρησή τους στους τρόπους διαβίωσης και τις καθημερινές ανθρώπινες συνήθειες σε έναν τόπο και σε διαφορετικές ιστορικές στιγμές. Για το λόγο αυτό μέσα στα πλαίσια του μαθήματος μελετάται η σχέση ανάμεσα στους ανθρώπους, τους χώρους και τα υλικά αντικείμενα που κατασκευάζουν και χρησιμοποιούν.

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι  φοιτητές και οι φοιτήτριες:

• Θα έχουν κατανοήσει την κοινωνική και ιστορική πολυπλοκότητα με την οποία συνδέεται ένα κτίσμα, ένα αρχιτεκτονικό έργο.
• Θα έχουν κατανοήσει την αλληλεπίδραση λειτουργίας, μορφής, και περιεχομένου ατά τη διαδικασία του σχεδιασμού.
• Θα έχουν εισαχθεί και κατανοήσει τη χρήση αναπαραστατικών εργαλείωντα οποία κατευθύνουν τη σύνθεση, την αντίληψη και την ερμηνεία του αρχιτεκτονικού έργου και που σχετίζονται με το χώρο ειδικά μέσα από τη σύνδεση του κτίσματος με το τοπίο και το πολιτισμικό και φυσικό ενδιαίτημά του. Τα αναπαραστατικά εργαλεία αυτά είναι η τομή, η κάτοψη, η μακέτα σύνθετου φυσικού ανάγλυφου με μελέτη τοπογραφικών σχεδίων, η ερμηνευτική μακέτα, το κολλάζ).
• Θα έχουν την δυνατότητα να καταρτίσουν αρχιτεκτονικό πρόγραμμα προσδιορίζοντας το μέσα από τη σχέση, τόπου, ιστορίας, κατοίκων και ασχολιών και να το συγκροτήσουν ως κτίριο που αφορά την εποχιακή κατοίκηση.
• Θα έχουν διερευνήσει το πεδίο της υπαίθρου χρησιμοποιώντας μεθόδους καταγραφής από διεπιστημονικά πεδία (αρχιτεκτονική, τέχνη, ανθρωπολογία, αρχαιολογία, λαογραφία)
• Θα έχουν εξοικειωθεί με την έρευνα πεδίου κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής εκδρομής.
• Θα έχουν εξοικειωθεί με την επί τόπου μελέτη ενός σημαντικού αρχιτεκτονικού έργου αλλά και του πλαισίου του (ιστορικό πλαίσιο, κοινωνικό, πολιτισμικό κλπ)
• Θα έχουν εξοικειωθεί με την υλικότητα των αρχιτεκτονικών μορφών.
• Θα έχουν εξοικειωθεί με πολύ σημαντικά θέματα που αφορούν το φυσικό περιβάλλον και τη δράση του ανθρώπου σε σχέση με αυτό. 
• Θα έχουν την ικανότητα να σχεδιάσουν μια κατοικία λαμβάνοντας υπ΄όψην τους περιορισμούς του προγράμματος,  του περιβάλλοντος, του τοπίου, των ανθρώπινων συνηθειών αλλά και άλλων περιορισμών που τίθενται κάθε φορά.
• Θα έχουν εξοικειωθεί στην κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στους ανθρώπους, τους χώρους και τα υλικά αντικείμενα που κατασκευάζουν και χρησιμοποιούν.
• Θα έχουν την δυνατότητα να διαχειρίζονται αρχιτεκτονικές μορφές και ειδικά σε φυσικά ανάγλυφα με κλίσεις.
• Θα έχουν την δυνατότητα να συγκρίνουν και να αξιολογήσουν το προϊόν του σχεδιασμού αναγνωρίζοντας πιθανά πλεονεκτήματα / μειονεκτήματα

Θα έχουν την δυνατότητα να ιεραρχούν και να παίρνουν σχεδιαστικές αποφάσεις

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

 Ως παράδειγμα προς έρευνα επιλέγουμε ένα μικρό σπίτι διακοπών, σημαντικό δείγμα της ιστορίας της αρχιτεκτονικής, του οποίου κάτοικος είναι ο αρχιτέκτονας που το σχεδίασε.

Μέχρι σήμερα έχουν μελετηθεί το Cabanon του Le Corbusier, η κατοικία Ε1027 της Eileen Gray, η κατοικία Upper Loan Pavilion των Alison και Peter Smithson, η κατοικία που σχεδίασε για την αδελφή του ο Άρης Κωνσταντινίδης στην Αίγινα αλλά και το σπίτι της Αναβύσσου, το σπίτι διακοπών για τον François Bernard Mâche που σχεδίασε στην Αμοργό ο Ιάννης Ξενάκης, η οικία Λαναρά του Νίκου Βαλσαμάκη, το σπίτι στο Καβούρι του Τάκη Ζενέτου, το Ξενία του Ναυπλίου του Ιωάννη Τριανταφυλλίδη, τα Άσπρα Σπίτια του Κων/ου Δοξιάδη, το σπίτι διακοπών στην Κίμωλο του Δημήτρη Φατούρου κ.α..

Θεωρούμε τα κτίσματα αυτά εμβληματικά μανιφέστα εποχιακής κατοίκησης και μελετώνται ως βάσεις για το πρώτο κτιριακό συνθετικό εγχείρημα των φοιτητών/τριών. Συγκροτούν, μεθοδολογικά, για τη διδασκαλία, ‘αρχιτεκτονικά ενδιαιτήματα’, δηλαδή ολοκληρωμένα αρχιτεκτονικά παραδείγματα που συνδέονται με έναν τόπο και διάφορες πολιτισμικές πραγματικότητες, με μια ιστορική περίοδο και με αρχιτεκτονικά υποκείμενα, δηλαδή τους δημιουργούς τους, των οποίων η σκέψη και το έργο συνδιαλέγεται με τον τόπο και την ιστορία. Σειρές διαλέξεων αλλά και σειρές ασκήσεων και έρευνα πεδίου επιτρέπουν στους/στις φοιτητές/τριες να μελετήσουν την ιστορία της αρχιτεκτονικής, τη ζωή και το έργο των αρχιτεκτόνων. Το πρόγραμμα του μαθήματος ολοκληρώνεται με εκπαιδευτική εκδρομή, η οποία διαρκεί μία εβδομάδα, στον τόπο του κτιρίου που μελετούν καθ’ όλη τη διάρκεια του εξαμήνου, προκειμένου να επισκεφτούν όχι μόνο το έργο αλλά και τον ιδιαίτερο τόπο στον οποίο βρίσκεται αυτό. Η επι τόπου διδασκαλία είναι διεπιστημονική με προσκεκλημένους διδάσκοντες/ουσες και περιλαμβάνει επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, σε σημαντικά αρχιτεκτονήματα και μουσεία, σε τόπους ιδιαίτερης φυσιογνωμίας όπως εργαστήρια, χώρους διαφόρων τύπων παραγωγής αγαθών, χώρους παραγωγής πολιτισμού κλπ. Μερικές από τις εκπαιδευτικές εκδρομές που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα είναι: ΑΜΟΡΓΟΣ (2019, 2013), ΤΗΝΟΣ (2018), ΚΙΜΩΛΟΣ (2017), ΑΣΠΡΑ ΣΠΙΤΙΑ ΒΟΙΩΤΙΑ (2016), ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ-ΝΑΥΠΛΙΟ (2015), ΑΜΟΡΓΟΣ (2013), ΑΙΓΙΝΑ (2012), ΕΛΒΕΤΙΑ (2011), ΟΛΛΑΝΔΙΑ (ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ, ΡΟΤΕΡΝΤΑΜ, ΟΥΤΡΕΧΤΗ) (2010), ΒΕΡΟΛΙΝΟ (ΒΕΡΟΛΙΝΟ, ΠΟΤΣΝΤΑΜ, ΝΤΕΣΣΑΟΥ) (2009,2006). 

Μετά από την παραπάνω συστηματική μελέτη ζητείται από τους σπουδαστές και τις σπουδάστριες να σχεδιάσουν ένα μικρό σπίτι διακοπών δίπλα στη θάλασσα στον ίδιο τόπο όπου έχει κτιστεί το αρχιτεκτονικό παράδειγμα αλλά σε διαφορετικό ‘οικόπεδο’, συγκροτώντας ένα πρόγραμμα κατοίκησης που λαμβάνει υπόψη τις μεταβολές που προκαλούνται στην οργάνωση του εσωτερικού και του υπαίθριου χώρου εξαιτίας α) της ιδιαιτερότητας του τόπου, β) του τρόπου ζωής των ατόμων που πρόκειται να κατοικήσουν το σπίτι γ) σε συνάρτηση με τις διαρκείς αλλαγές των εποχών και των ασχολιών και των συνηθειών των ανθρώπων, που είναι πάντοτε εποχιακές.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η παρουσία των φοιτητών, όπως και η συμμετοχή τους, κρίνεται απαραίτητη στο κατεξοχήν εργαστηριακό αυτό μάθημα, που υλοποιείται με τη μορφή studio. Όλοι οι φοιτητές επεξεργάζονται τις προγραμματισμένες ασκήσεις στο χώρο διδασκαλίας υπό την επίβλεψη της διδακτικής ομάδας. Η διδασκαλία συμπληρώνεται με μια σειρά διαλέξεων και προβολών σχετικών με τα θέματα των ασκήσεων του εξαμήνου, αλλά και τη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Τέλος οργανώνεται από τη διδακτική ομάδα εκπαιδευτική εκδρομή και επί τόπου επίσκεψη του αρχιτεκτονικού παραδείγματος που μελετάται από τις φοιτήτριες και τους φοιτητές κάθε έτος.

ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Le Corbusier, Για μια αρχιτεκτονική, Εκδόσεις Εκκρεμές, Αθήνα, 2004

Φοίβη Γιαννίση, Ίρις Λυκουριώτη, Ρένα Φατσέα (επιμέλεια),Vers LC Contre, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και εκδόσεις futura, Αθήνα, 2010.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αρτινός Α. (2014), Η Ελάχιστη Δομή, Αθήνα: Κριτική.

Βυζοβίτη Σ. (2017), Μικροκατοικία, Θεσσαλονίκη: UniversityStudioPress

Γιαννίση Φ, Λυκουριώτη Ι, Φατσέα Ρ (επιμ.) (2010), VersLCContre, Βόλος και Αθήνα: Τμήμα Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και εκδόσεις futura.

Frampton, K. (2009), Μοντέρνα Αρχιτεκτονική Ιστορία και Κριτική, Αθήνα: Θεμέλειο.

Gartman D. (2009), From autos to architecture: Fordism and architectural aesthetics in the twentieth century, Princeton: Princeton Architectural Press.

Koolhaas R. (2004), Content, Koln: Taschen.

LeCorbusier(2004), Για μια αρχιτεκτονική, Αθήνα: Εκκρεμές.

Lichtenstein C. (2001), As found: the discovery of the ordinary, Springer.

Smithson A, Smithson P. (2001), The Charged Void – Architecture, The Monacelli Press.

Tournikiotis P. (1999), The Historiography of Modern Architecture, Cambridge Massachusetts: MIT Press.

Wigley M. (1996), White Walls, Designer Dresses: The Fashioning of Modern Architecture, Cambridge Massachusetts: MIT Press.