ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΙV-VI Δ- UFHO-365

Urban Farm House 365 Days

Σχεδιασμός, Εννοιολογική και Κατασκευαστική Προσέγγιση

Διδάσκοντες:

Ζήσης Κοτιώνης, καθηγητής ΠΘ,

Ευθυμία Δημητρακοπούλου, υποψ. διδάκτωρ ΠΘ (επικουρική διδασκαλία)

Ιωάννα Σωτηρίου, υποψ. διδάκτωρ ΠΘ (επικουρική διδασκαλία)

“ΣΥΜΒΙΩΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΚΑΡΛΑΣ" 

Νέες μορφές διαμονής στην παραλίμνια επικράτεια της Λίμνης Κάρλας και στους παρακείμενους οικισμούς

Το εργαστήριο σχεδιασμού για τους φοιτητές/τριες του 6ου και 8ου εξαμήνου για το εαρινό εξάμνηνο του 2025 με τίτλο “Urban Farm House_ UFHO” θα εντοπιστεί στην περιοχή της λίμνης Κάρλας έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε μετά τις καταστροφικές πλημμύρες του Elias και του Daniel και μετά την παροχέτευση των υδάτων της νέας λίμνης που δημιουργήθηκε στον Παγασητικό Κόλπο. Το μάθημα θα επικεντρωθεί στον εντοπισμό της νέας συνθήκης με όρους βιωσιμότητας του περιβάλλοντος και θα αναρωτηθεί για τη δυνατότητα βιώσιμης επανακατοίκησης των οικισμών, που τώρα τελούν σε κατάσταση κρίσης και εγκατάλειψης. Για την αγκίρωση του εργαστηρίου στη νέα πραγματικότητα θα θεωρηθεί ότι δημιουργείται ένα υποθετικό πλαίσιο εθελούσιας επιστροφής ή νέας κατοίκησης στην περιοχή. Σύμφωνα με το πλαίσιο αυτό αναζητούνται νέοι/ες κάτοικοι, οι οποίοι/ες θα προσέλθουν στην περιοχή αναζητώντας μια νέα αγροτο-αστική ζωή συναρμοσμένη με τα οικολογικά δεδομένα της περιοχής και με ένα σύστημα βελτίωσης των υπαρχόντων ή δημιουργίας νέων κελυφών, σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες των υποψήφιων νέων κατοίκων. Πρόκειται για ένα νέο υποθετικό πρόγραμμα στέγασης που δεν βασίζεται στη λογική δημιουργίας αδιάφορων γενικών τυπολογιών κατοικίας, όπως είναι η παράδοση της κοινωνικής κατοικίας (social housing) στην μεταπολεμική `Ευρώπη αλλά για ένα σύστημα “συμμετοχικού σχεδιασμού, βασισμένου στις ανάγκες και τις επιθυμίες των υποψήφιων κατοίκων και ακολουθώντας την λογική της μικρής αγροτοαστικής μονοκατοικίας με μικτές χρήσεις αγροτικής, κτηνοτροφικής παραγωγής και συμβίωσης με τους βιωτικούς όρους του οικολογικού συστήματος της Λίμνης.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΚΙ Η ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

Οι καταστροφικές πλημμύρες της Θεσσαλίας ανέδειξαν τη σχέση μεταξύ της εξαιρετικής κλιματικής συνθήκης της εποχής της Ανθρωποκαίνου με την βιωσιμότητα της ευρύτερης περιοχής που κατοικούμε. Το βίαιο κλιματικό γεγονός ανέτρεψε όλες τις ισορροπίες της περιοχής και εμφανίστηκε ως μια καταστροφική “εκδίκηση” της φύσης στην ανθρώπινη δραστηριότητα, που ανατρέπει τις ζωτικές ισορροπίες του πλανήτη. Με μια αντίστροφη στάση απέναντι στην συντελεσμένη καταστροφή θα μπορούσαμε να δούμε την νέα έκτακτη συνθήκη που δημιουργήθηκε στο θεσσαλικό κάμπο σαν μια ευκαιρία. Ωστόσο, με την οργανωμένη αντίδραση στην πλημμύρα και τη νέα κατάσταση που αυτή δημιούργησε, η ευκαιρία χάθηκε για μια ακόμα φορά. 

 Εστιάζουμε στην περιοχή της λίμνης Κάρλας. Εκεί, η νεροποντή και τα συνεπακόλουθα πλημμυρικά φαινόμενα προκάλεσαν την επαναδημιουργία της λίμνης όπως περίπου ήταν τα όρια της πριν την ανθρώπινη, τεχνική προσπάθεια εξαφάνισης της και πριν την προσπάθεια μερικής αποκατάστασής της στις αρχές του αιώνα. Άρα οι φυσικές διεργασίες προκάλεσαν μια φυσική επαναφορά, που θα ήταν η ευκαιρία για την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος προς όφελος της βιωσιμότητας της περιοχής (Επαναφορά βιοποικιλότητας, επαναφορά υδροφόρου ορίζοντα κλπ). Η ευκαιρία χάθηκε με μια δεύτερη καταστροφή που προκάλεσαν οι πολιτικές αποφάσεις. Το άδειασμα του πλεονάζοντος νερού της λίμνης προκάλεσε μια νέα οικολογική καταστροφή, αυτή τη φορά στον κόλπο του Παγασητικού. Και βέβαια χάθηκε η μεγάλη ευκαιρία μιας γενναιόδωρης επιστροφής στην αρχαία Κάρλα και τη ζωογόνα δύναμη της στο θεσσαλικό κάμπο.

ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Το εργαστήριο θα έχει ως πεδίο έρευνας και εφαρμογής των σχεδιαστικών του διαβημάτων το αμφίβιο περιβάλλον της λίμνης Κάρλας. Το ερευνητικό ερώτημα είναι να δούμε αυτό το ολοκληρωμένο και ταυτόχρονα μισο -κατεστραμμένο περιβάλλον σαν ένα βιοτικό, γεωλογικό και κλιματικό πεδίο όπου ένα πλήθος συντελεστών, έμβιων και μη έμβιων, ανθρώπινων και μη ανθρώπινων συνεργάζονται στη δημιουργία μιας συνολικής βιοτικής συνθήκης, που θα προάγει την ανάπτυξη των πολύπλοκων συστημάτων της ζωής σε όλες τις κλίμακες. Η έρευνα σε αυτή τη συνθήκη θα γίνει σε δύο μη διακριτά επίπεδα. 

Α. Στο επίπεδο της αναγνώρισης και τεκμηρίωσης της βιοτικής συνθήκης της λίμνης. Πώς τα επιμέρους υποκείμενα που συγκροτούν το κόσμο της λίμνης αλληλεπιδρούν και συντελούν στην αποκατάσταση της βιοτικής συνθήκης.

Β. Στο επίπεδο της περιγραφής μιας προγραμματικής και σχεδιασμένης επενέργειας επάνω στη συνθήκη της λίμνης με σκοπό την ανάπτυξη επί μέρους ευμενών βιοτικών συνθηκών για τα υποκείμενα που συγκροτούν τον εμπράγματο κόσμο της λίμνης.

-Η μεθοδολογία

 Μέσα από μια σειρά διαδοχικών ασκήσεων, που η μία θα είναι συνέχεια της άλλης, οι φοιτητές/τριες θα οδηγηθούν στη συγκρότηση σεναρίου και στη σχεδιαστική σύνθεση,

χρησιμοποιώντας ως σχεδιαστικά εργαλεία τα διαγράμματα καταγραφής και ανάγνωσης του πεδίου έρευνας, τα αρχιτεκτονικά σχέδια καθώς και τις  μακέτες εργασίας.

 Επιπλέον, μια σειρά από διαλέξεις με επίκεντρο τη θεματική του μαθήματος, θα βοηθήσουν στον εμπλουτισμό των εννοιών που θέτει το μάθημα.

 Διαλέξεις: Μαρία Κουτσογεωργίου, Βασιλίνα Παπαδημητροπούλου, Ελίνα Λέτσιου, Ζήσης Κοτιώνη, Ευθυμία Δημητρακοπούλου, Ιωάννα Σωτηρίου

 -Εργασίες

 Α) Γνωρίζοντας τα Υποκείμενα Διαμονής

Διερεύνηση των υποκειμένων της γειτονιάς-οικοδομικού τετραγώνου-επικράτειας διαμονής. Καταγραφή της καθημερινότητας των υποκειμένων  και κατανόηση των πολλαπλών ταυτοτήτων τους μέσα από τη συναρμογή του υλικού τους κόσμου, την οικοσκευή τους και την εργασία. Οι φοιτητές/τριες καλούνται να προσεγγίσουν και να περιγράψουν την καθημερινή δράση των υποκειμένων της διαμονής με πολλαπλές ιδιότητες. Στη μεταβιομηχανική εποχή, τα υποκείμενα δεν έχουν και δεν παρουσιάζουν μια μοναδική ταυτότητα. Μέσα από τις πολλαπλές δραστηριότητες που αφορούν τη «βασική» και «δευτερεύουσα» εργασία, τους ετερόκλητους ρόλους και την επιτελεστικότητα της κάθε δράσης και την ρευστότητα των έμφυλων σχέσεων, οι φοιτητές/τριες καλούνται να αποτυπώσουν με δημιουργικό τρόπο το 24 ωρο των υποκειμένων που θα γίνουν οι κάτοικοι της πρότασής τους (χάρτες νοητικοί, κολλάζ, διαγράμματα, βίντεο).

Β) Το κλουβί

Δημιουργία ενός κλωβού διαμονής, αντλώντας στοιχεία από την έρευνα των υποκειμένων: πώς αυτά τα υποκείμενα μαζί με την οικοσκευή τους θα μπορούσαν να συγκροτήσουν μια διευρυμένη συνθήκη διαμονής και συμβίωσης με την ένταξη της εργασίας αλλά και της υπαίθριας ζωής μέσα στο σπίτι; Ποια θα είναι τα δομικά στοιχεία κ η μέθοδος συνάρτησής τους ώστε να ξανασκεφτούμε τη διαμονή των υποκειμένων μαζί;  Ζητείται η κατασκευή μοντέλου-κλωβού όπου ο  αέρας. το νερό, το έδαφος, τα ζώα, τα φυτά και τα υποκείμενα διαμονής αποτελούν ένα ασεμπλάζ, μια συναρομογή ετερόκλητων λειτουργικών στοιχείων.

Γ) Προσεδάφιση: Μια Νέα Δομή Διαμονής

Εντοπισμός μιας αστικής και ταυτόχρονα υπαίθριας συνθήκης διαμονής στη διευρυμένη επικράτεια της περιοχής όπου έχει γίνει η έρευνα για τα υποκείμενα της διαμονής. Πως η σχεδιαστική έρευνα μπορεί να προσαρμοστεί και να εφαρμοστεί στο οικόπεδο, κτισμένο ή άκτιστο; Πως ανασυγκροτείται η κοινότητα συμβίωσης σε μια πιο πορώδη δομή; Κτιστό και άκτιστο πως συνδιαμορφώνουν μια κοινότητα διαμονής εισάγοντας χαρακτηριστικά πρακτικών διαμονής με έμφαση στις πρακτικές του υπαίθριου κόσμου; (σχεδιαστική έρευνα- σχέδια πρότυπα, δοκιμαστικές μακέτες)

“SYMBIOSIS WITH THE MONSTER OF KARLA"

New forms of residence in the lakeside territory of Lake Karla and the adjacent settlements

The design workshop for students of the 6th and 8th semesters for the spring semester of 2025 entitled “Urban Farm House_ UFHO” will be located in the area of ​​Lake Karla as it was formed after the disastrous floods of Elias and Daniel and after the drainage of the waters of the new lake that was created in the Pagasitic Gulf. The course will focus on identifying the new condition in terms of environmental sustainability and will ask about the possibility of sustainable re-inhabitation of the settlements, which are now in a state of crisis and abandonment. In order to anchor the workshop in the new reality, it will be considered that a hypothetical framework of voluntary return or new residence in the area. According to this framework, new residents are sought, who will come to the area seeking a new agro-urban life adapted to the ecological data of the area and with a system of improving the existing ones or creating new shells, according to the wishes and needs of the prospective new residents. This is a new hypothetical housing program that is not based on the logic of creating indifferent general housing typologies, such as the tradition of social housing in post-war Europe, but on a system of “participatory planning, based on the needs and desires of the prospective residents and following the logic of the small agro-urban single-family house with mixed uses of agricultural, livestock production and coexistence with the viable conditions of the ecological system of the Lake.

THE DISASTER AND THE LOST OPPORTUNITY

The catastrophic floods of Thessaly highlighted the relationship between the exceptional climatic conditions of the Anthropocene era and the sustainability of the wider region we inhabit. The violent climatic event overturned all the balances of the region and appeared as a destructive “revenge” of nature on human activity, which overturns the vital balances of the planet. With a reverse attitude towards the disaster that has occurred, we could see the new exceptional condition that was created in the Thessalian plain as an opportunity. However, with the organized reaction to the flood and the new situation that it created, the opportunity was lost once again.

We focus on the Karla Lake area. There, the torrential rain and the subsequent flooding caused the lake to be recreated approximately as its boundaries were before the human, technical attempt to eliminate it and before the attempt to partially restore it at the beginning of the century. Therefore, natural processes caused a natural restoration, which would have been the opportunity to restore the natural environment for the benefit of the sustainability of the area (Restoration of biodiversity, restoration of the aquifer, etc.). The opportunity was lost with a second disaster caused by political decisions. The emptying of the lake's excess water caused a new ecological disaster, this time in the Pagasitikos Gulf. And of course, the great opportunity of a generous return to ancient Karla and its life-giving power in the Thessalian plain was lost.

THE FIELD OF RESEARCH

The laboratory will have as its field of research and application of its design steps the amphibious environment of Lake Karla. The research question is to see this integrated and at the same time half-destroyed environment as a biotic, geological and climatic field where a multitude of factors, living and non-living, human and non-human, collaborate in the creation of a comprehensive biotic condition, which will promote the development of complex life systems at all scales. Research into this condition will be carried out at two non-discrete levels.

A. At the level of recognition and documentation of the biotic condition of the lake. How the individual subjects that constitute the world of the lake interact and contribute to the restoration of the biotic condition.

B. At the level of describing a programmatic and planned impact on the condition of the lake with the aim of developing individual favorable living conditions for the subjects that make up the real world of the lake.

METHODOLOGY

Through a series of successive exercises, one of which will be a continuation of the other, students will be led to the construction of a scenario and the design composition, using as design tools the diagrams for recording and reading the research field, the architectural drawings as well as the working models. In addition, a series of lectures focusing on the subject of the course will help to enrich the concepts set out in the course.

Lectures: Maria Koutsogeoriou, Vasilina Papadimitropoulou, Elina Letsiou, Zisis Kotioni, Efthymia Dimitrakopoulou, Ioanna Sotiriou

Assignments

A) Knowing the Subjects of Residence

Investigation of the subjects of the neighborhood-building block-territory of residence. Recording the daily life of the subjects and understanding their multiple identities through the assembly of their material world, their household goods and work. Students are invited to approach and describe the daily action of the subjects of residence with multiple qualities. In the post-industrial era, the subjects do not have and do not present a unique identity. Through the multiple activities concerning the "main" and "secondary" work, the diverse roles and performativity of each action and the fluidity of gender relations, the students are invited to capture in a creative way the 24 hours of the subjects who will become the residents of their proposal (mental maps, collages, diagrams, videos).

B) The cage

Creation of a cage of residence, drawing on data from the subjects' research: how could these subjects, together with their household goods, constitute an expanded condition of residence and coexistence with the integration of work and outdoor life into the house? What will be the structural elements and the method of their function so that we can rethink the residence of the subjects together? The construction of a model-cage is requested where the air. water, soil, animals, plants and habitation subjects constitute an assemblage, an alignment of heterogeneous functional elements.

C) Landing: A New Structure of Dwelling

Identification of an urban and simultaneously outdoor habitation condition in the expanded territory of the area where the research on the habitation subjects has been conducted. How can design research be adapted and applied to the plot, built or unbuilt? How is the community of coexistence reconstructed in a more porous structure? How do built and unbuilt co-shape a habitation community by introducing characteristics of habitation practices with an emphasis on the practices of the outdoor world? (design research - model designs, test models)